- Ξένος, Στέφανος
- (Σμύρνη 1821 – Αθήνα 1894). Έλληνας συγγραφέας. Αξιωματικός του ιππικού στην αρχή, άρχισε ύστερα από μια σοβαρή ασθένειά του, να ταξιδεύει για αναψυχή στην Ελλάδα και στην Κωνσταντινούπολη, όπου το γραφικό περιβάλλον, που ήταν επίσης γεμάτο ιστορικές μνήμες και κοινωνικούς ερεθισμούς, του ενέπνευσε την επιθυμία της συγγραφής. Αργότερα πήγε στο Λονδίνο, όπου η επιθυμία του να γίνει γνωστός συγγραφέας έγινε εντονότερη. Μη θέλοντας να ακολουθήσει το εμπορικό στάδιο, για το οποίο τον προόριζαν οι δικοί του, και έχοντας έναν δύστροπο χαρακτήρα, πέρασε μέρες άκρας ανέχειας και πενίας. Αργότερα μπόρεσε να τυπώσει, σε αγγλική μετάφραση, το έργο, που τις πρώτες σελίδες του είχε εμπνευστεί κατά την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη (Ο διάβολος εν Τουρκία, 1851, ελλην. έκδ. 1862). Το έργο αυτό, όπου ο Ξ. έδινε την ηθογραφία της ζωής στην Ανατολή και έκανε, όπως είπε ένας παλαιότερος κριτικός του, «τα αποκαλυπτήρια της σηπεδόνος μιας κολοσσιαίας αυτοκρατορίας», σημείωσε αφάνταστη επιτυχία στην Αγγλία και έκανε πλούσιο τον συγγραφέα του.΄Υστερα από διάφορους δημοσιογραφικούς περισπασμούς, ο Ξ. ξαναβρήκε τον δρόμο του με την Ηρωίδα της ελληνικής επαναστάσεως ήτοι Σκηναί εν Ελλάδι από του έτους 1821 – 1828 (1861), που του χάρισε τον τίτλο του δημιουργού του ελληνικού ιστορικού μυθιστορήματος: ο Ξ. περιγράφει εδώ τις τύχες δύο ερωτευμένων νέων που χωρίζονται μέσα στη δίνη της επανάστασης. Παρακολουθώντας τις τύχες τους ο αναγνώστης παρακολουθεί μαζί και όλες τις μεγάλες στιγμές του Αγώνα. Το βιβλίο είναι κατάφορτο από ιστορική ύλη (και γεμάτο από υποσημειώσεις, όπου ο συγγραφέας παραπέμπει σε ιστορικές πραγματείες και συζητεί με επιστημονική εμβρίθεια διάφορα επίμαχα σημεία), αλλά και σήμερα κρατάει κάποια γοητευτικά στοιχεία από την ατμόσφαιρα μιας μεγάλης και γεμάτης ένταση εποχής. Αργότερα ο Ξ. στράφηκε πάλι στο εμπόριο και οργάνωσε μεγαλεπήβολες επιχειρήσεις συνεπαρμένος από τη δίνη μιας ασίγαστης ανησυχίας. Πολλές φορές βρέθηκε μυθικά πλούσιος και ύστερα πάλι απένταρος· όμως, πλούσιος ή φτωχός, πάντα έβρισκε την ευκαιρία να ικανοποιήσει και τη συγγραφική έφεσή του. Στην Ελλάδα γύρισε οικονομικά κατεστραμμένος, αφήνοντας τα παιδιά του στο πατρικό σπίτι της Αγγλίδας γυναίκας του, που πέθανε νωρίς. Συγγραφέας πληθωρικός, ο Ξ. άπλωνε τις μυθιστορίες του σε πολλούς μεγάλους τόμους, χωρίς να ενδιαφέρεται για την αυστηρή συγκρότηση της πλοκής και για το ύφος, φτάνοντας μάλιστα κάποτε σε τολμηρούς γλωσσικούς βιασμούς («πικρείς», τον «πολυμαθήν», «βάραθρος γυνή» κ.ά.). Έχει πάντως το χειμαρρώδες ύφος του μια επική επιβλητικότητα, που εκφράζει την ανάλογη εσωτερική ορμή του δημιουργού του.
Dictionary of Greek. 2013.